W ramach programu kulturowego Dziedzictwo Edyty Stein opracowaliśmy nową wystawę stałą opowiadającą o życiu Edyty Stein – św. Teresy Benedykty od Krzyża oraz jej żydowskiej rodziny. Dziś chcielibyśmy ją Państwu przybliżyć w cyklu filmików poświęconych historii poszczególnych eksponatów i fotografii. Mamy nadzieję, że dzięki tym opowieściom przywołamy atmosferę przedwojennego Breslau, kamienicy przy dawnej Michaelisstrase oraz jej mieszkańców.
1. Oryginalne meble z domu Steinów
Zwiedzający Dom najczęściej pytają o to, czy zachowały się jakieś oryginale elementy jego wyposażenia z czasów, gdy żyła w nim Edyta Stein. Odpowiedź brzmi tak – zachowały się – są to dwa meble: komoda i biblioteczka. Kryją one w sobie niezwykle ciekawą historię, ponieważ zanim stały się eksponatami Domu Edyty Stein odbyły daleką podróż, aż za ocean, do Stanów Zjednoczonych…
2. Kamienie pamięci
W Polsce pierwszy „kamień pamięci” wmurowany został w 2008 roku przed Domem Edyty Stein – św. Teresy Benedykty od Krzyża. Straciła ona życie 9 sierpnia 1942 roku w komorze gazowej niemieckiego nazistowskiego obozu Zagłady Auschwitz-Birkenau. Razem z Edytą zginęła jej siostra Róża Stein, która także mieszkała w kamienicy przy Michaelisstrasse.
Z myślą o upamiętnieniu najbliższych członków rodziny Edyty Stein – ofiar Holokaustu – we wnętrzu Domu wybraliśmy miejsce dla naszych 6 kamieni pamięci – kamieni specjalnie z tą myślą przywiezionych z Instytutu Yad Vashem w Jerozlolimie, gdzie znajduje się Dolina Zabitych Wspólnot. W niej uczczone zostały społeczności żydowskie z różnych miejscowości, między innymi niemieckiego Breslau.
3. Obraz św. Franciszka
Najbardziej reprezentacyjnym wnętrzem Domu Edyty Stein jest salon mieszczący się na pierwszym piętrze. Był on nie tylko miejscem spotkań rodzinny Steinów, gdzie przy dużym stole obchodzono szabat, pesach i inne święta żydowskie, ale także przestrzenią domu, w której Edyta mogła swobodnie się uczyć oraz prowadzić swoje prywatne seminarium filozoficzne.
Dziś, nie przez przypadek, na jednej ze ścian salonu, obok starych fotografii znajduje się wizerunek św. Franciszka z Asyżu. Skąd jednak wziął się portret katolickiego świętego w sercu żydowskiego domu?
4. Modlitewnik Augusty Stein
W pokoju Augusty znajduje się stół szabatowy, a na nim wyjątkowy eksponat – modlitewnik dla żydowskich kobiet o nazwie HANNA. GEBET UND ANDACHTSBUCH FÜR ISRAELITISCHE FRAUEN UND MÄDCHEN – Czyli Książeczka do nabożeństwa dla izraelskich kobiet i dziewcząt.
Takim właśnie modlitewnikiem opracowanym przez Jacoba Freunda, a wydanym w Breslau w 1898 roku, posługiwała się Augusta Stein, gdy uczestniczyła w nabożeństwach synagogalnych oraz podczas modlitw towarzyszących życiu rodzinnemu.
Oryginalny egzemplarz modlitewnika zachował się w Archiwum Edyty Stein. Natomiast w Domu Edyty Stein prezentujemy modlitewnik Hanna, który udało się nam sprowadzić ze Stanów Zjednoczonych. Tak jak egzemplarz Augusty, został on wydany w Breslau jednakże kilka lat później, w 1908 roku.
5. Zdjęcie rodzinne Steinów
Na pierwszy rzut oka to zdjęcie jakich wiele. Ojciec Zygfryd i Matka Augusta w centrum, w otoczeniu swoich dzieci. Poznajmy je bliżej: najstarszy Paul, potem Elza, Arno, Elfrieda zwana Friedą, Rozalia czyli Rosa, Erna oraz najmłodsza Edyta, jedyna urodzona we Wrocławiu w 1891 roku.
Co stanowi o niezwykłości tej fotografii… Spójrzmy z bliska: Wszystkie dzieci patrzą przed siebie, w obiektyw.
A Rodzice? Zygfryd i Augusta mają wzrok skierowany gdzieś w bok. Czyż to nie zastanawiające? Spójrzmy na samego ojca. Przy większym zbliżeniu widać za nim niewyraźny kontur, jakby zamkniętych drzwi.
W tym miejscu z pomocą przychodzi nam sama Edyta, wspominając w Dziejach pewnej rodziny żydowskiej, że ojciec zmarł nagle w 1893 roku, kiedy miała niecałe 2 lata, Fotografia zaś została wykonana w 1894 lub 95 roku, czyli już po jego śmierci.
Zapraszamy do obejrzenia filmu!!! Opowiada Marek Zaleski – przewodnik po Domu Edyty Stein.
6. Francuski eksponat
Wśród zgromadzonych na naszej wystawie stałej eksponatów, prawdziwym skarbem jest książka, „A travers la vie pratique” Louis’aLagarde i Augste Müllera wydana w 1914 roku w Berlinie, którą dziśmożna by określić mianem Rozmówek francuskich, przewodnika iinformatora.
Książeczka należała do Edith Stein, nosi jej odręczny podpis oraz notatki poczynione ołówkiem na marginesach i między wierszami, a została odnaleziona w jednym ze śląskich antykwariatów przez panią Grażynę Wojaczek, która w 2018 roku podarowała ją Towarzystwu im. Edyty Stein.
Opowiada Maria Kromp-Kropiowska, dyrektor Domu Edyty Stein.
7. Klamka z sypialni Edyty Stein
O ile mury tej kamienicy przetrwały wojenną pożogę, o tyle wyposażenie domu Steinów uległo rozproszeniu. Dziś możemy się cieszyć, że do domu wróciły dwa oryginalne meble – komoda i biblioteczka, o których film możecie państwo obejrzeć na naszej stronie. Oprócz nich, wśród naszych eksponatów pojawił się całkiem niedawno inny przedmiot – klamka z sypialni Edyty Stein.
Filmik prezentuje ciekawe dzieje tego eksponatu. Oto jego historia. Opowiada Marek Zaleski, przewodnik po Domu Edyty Stein.
8. Ceramiczne listy
Listy ceramiczne są pamiątką pierwszej wizyty członków rodziny Stein w rodzinnym domu. 26 czerwca 1995 roku przyjechała z Kalifornii siostrzenica Edyty Stein – Susanne Batzdorff, córka ukochanej siostry Erny, urodzona w domu przy ul. Nowowiejskiej 38 w 1921 roku. Po 56 latach odwiedziła swoje rodzinne miasto Wrocław wraz z mężem Alfredem, synami, synową i wnukiem.
Z inicjatywy Danuty Skraby, współzałożycielki Towarzystwa i prof. Alfredy Poznańskiej powstały wówczas dwa ceramiczne listy, których historię przybliży Maria Kromp-Kropiowska, dyrektor Domu Edyty Stein.