Maayan de Sánchez
Z Breslau do Jerozolimy.
Channah Erika Tworoger – siostrzenica Edith Stein
Tłumaczenie na język polski: Ewa Mikulska-Frindo
Tłumaczenie na język angielski: Maayan de Sánchez, Marcin Tereszewski, Małgorzata Juzwa
Wstęp, opracowanie i redakcja naukowa: Anna Siemieniec
Z Breslau do Jerozolimy… Taki kierunek ucieczki przed nazizmem obrała urodzona 110 lat temu Erika Fanny Tworoger. Dotychczas niewiele wiedzieliśmy o jej życiu. Znane były tylko dwie fotografie rodzinne, na których uwieczniona została w wieku niemowlęcym. Latem 1911 roku Elfriede (Frieda) Tworoger, trzymając na rękach swoją siedmiomiesięczną córeczkę Erikę, zapukała do drzwi rodzinnego domu przy Michaelisstraße (obecnie ulica Nowowiejska). Właśnie rozpadło się jej małżeństwo z Salo Tworogerem, wdowcem z Gleiwitz (obecnie Gliwice), który miał już dwoje dzieci z pierwszego związku. Auguste Stein przyjęła córkę i wnuczkę z otwartymi ramionami, a mała Erika wzrastała bez ojca, ale w wielopokoleniowej rodzinie.
Kiedy po dramatycznym pogromie Żydów z 9 na 10 listopada 1938 roku (zwanym nocą kryształową) rodzina Steinów poszukiwała sposobu emigracji z Niemiec w ucieczce przed antysemickimi prześladowaniami, dla Eriki jedyną możliwością okazał się wyjazd do Palestyny. W Breslau pozostawiła matkę – Elfriede – której nie udało się uzyskać wizy, by opuścić nazistowskie Niemcy. Ci, którzy wyjechali z Breslau, przeżyli. Ci, którzy zostali, zginęli w Holokauście.
W grudniu 2020 roku z Domem Edyty Stein skontaktował się Shlomo Kovalski (Cohen) – syn Channah Eriki oraz Itzhaka Mendla Cohenów. Dzięki bogatej korespondencji, prowadzonej przy współudziale Maayan de Sánchez, podjęliśmy działania zmierzające do upamiętnienia Eriki w pokojach jej rodzinnego domu, w którym spędziła dwadzieścia osiem lat życia. Jej pamięci poświęcona została nowa część wystawy stałej oraz niniejsza publikacja prezentująca bogaty wybór archiwaliów rodzinnych przekazanych przez Shlomo Kovalskiego. Zawiera ona kopie dotychczas niepublikowanych materiałów – unikatowych zdjęć, listów, pocztówek, dokumentów oraz rodzinnych pamiątek, takich jak pamiętnik Eriki z odręcznymi wpisami członków najbliższej rodziny oraz przyjaciół.
O życiu, nagłych wyborach, radościach i cierpieniu Eriki opowiada Maayan de Sánchez. W jej narracji wyczuwa się bliskość i znajomość kultury żydowskiej, a także emocjonalne zaangażowanie, gdy porusza sprawy najtrudniejsze, dotyczące dramatycznych losów poszczególnych członków rodziny Steinów podczas Holokaustu.
Ze wstępu dr Anny Siemieniec
Maayan de Sánchez (ur.1951 w Getyndze) – ukończyła Kolegium Nauczycielskie jako nauczycielka języka angielskiego, historii i sztuki. W późniejszym czasie otrzymała tytuł magistra (M.A.) z literatury niemieckiej i nauk politycznych. Mieszkała w Stanach Zjednoczonych, Izraelu, Argentynie i Szwecji. W 2012 roku, po przygotowaniu i kilkuletnim okresie próbnym przeszła na judaizm przed ortodoksyjnym sądem rabinicznym.
Obecnie jest na emeryturze i mieszka w Berlinie. Jej bieżące zainteresowania badawcze dotyczą iberyjskich Żydów, którzy zostali wygnani z półwyspu iberyjskiego u schyłku XV wieku, w szczególności tych, którzy czuli się przymuszeni przyjąć chrześcijaństwo. W tym temacie Maayan de Sánchez prowadzi badania nad zakodowanym dziełem renesansowego malarza żydowskiego pochodzenia.
Katalog opracowano w języku polskim, niemieckim i angielskim.
Zdjęcia i dokumenty prezentowane w katalogu pochodzą z archiwum Shlomo Kovalskiego.
Program pod nazwą Dziedzictwo Edyty Stein jest realizowany przez Towarzystwo im. Edyty Stein oraz Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” w latach 2021–2025 ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz ze środków Miasta Wrocław.
