Celem serii wykładów zatytułowanej „PISMA PATRONKI. Wprowadzenia do poszczególnych dzieł Edyty Stein” jest przybliżenie polskiemu słuchaczowi zasadniczej treści poszczególnych pism Edyty Stein w sposób systematyczny, klarowny i naukowy. Omówienia poszczególnych tomów w porządku chronologicznym bazują na najnowszej serii dzieł zebranych Edith Stein Gesamtausgabe (Herder, 2000-2020), która dzięki wysiłkom Wydawnictwa Karmelitów Bosych jest już częściowo dostępna w języku polskim.
Każdy wykład przedstawia metodę oraz zasadniczą ścieżkę argumentacyjną danej pracy, podążając konsekwentnie za tekstem źródłowym, aby ułatwić słuchaczowi samodzielną lekturę nierzadko trudnych i specjalistycznych prac niemiecko-żydowskiej filozof ‒ w myśl przewodniego hasła serii: „tolle, lege!”, a więc Augustyńskiego wezwania: „bierz, czytaj!”.
Rekonstrukcji treści dzieł towarzyszy prezentacja kontekstu historyczno-kulturowego powstania określonego tomu, losów tej publikacji, jej recepcji oraz znaczenia na tle całego dorobku. Taki tok wykładów służyć ma jasnemu, a zarazem wyczerpującemu wprowadzeniu zainteresowanych spuścizną Edyty Stein w arkana jej myśli.
Serdecznie zapraszamy do słuchania oraz wspólnej lektury pism Patronki Europy!
Wykład 1: WSTĘP DO PISM EDYTY STEIN – dr Jadwiga Guerrero van der Meijden
Tematyka wystąpienia obejmuje: 1. chronologiczną listę pism Edyty Stein ze wskazaniem podstawowej tematyki prac; 2). historię publikacji prac za życia i po śmierci E. Stein z uwzględnieniem błędów w tytulaturze lub atrybucji pism w powojennych seriach; 3) analizę recepcji myśli E. Stein w Polsce i na świecie, w tym prób systematyzacji dorobku i myśli Patronki Europy w podziale na etapy lub ogniska tematyczne; 4. wskazanie najważniejszych zagadnień pisarskiej spuścizny E. Stein oraz aktualnego stanu badań nad jej myślą.
Dr Jadwiga Guerrero van der Meijden – doktor filozofii, adiunkt w Zakładzie Historii Filozofii Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim, Oksfordzkim, w Nijmegen i rzymskim Angelicum. Autorka monografii: Person and Dignity in Edith Stein’s Writings. Investigated in Comparison to the Writings of the Doctors of the Church and the Magisterial Documents of the Catholic Church, De Gruyter, Boston – Berlin 2019; Jak psuć dzieci Platonem i Boecjuszem, Księgarnia Akademicka, Kraków 2021, The Making of Human Dignity in Christian Antiquity, Oxford University Press, Oksford 2024 oraz artykułów naukowych; tłumaczka biografii intelektualnej Edyty Stein pióra Alasdaira MacIntyre’a. Współzałożycielka i redaktor serii monograficznej Edith Stein Studies w Roman&Littlefield (w imprintcie Lexington Books). Od 2014 uczy filozofii starożytnej i średniowiecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim; od 2016 w Filozoficzno-Teologicznym Kolegium oo. Dominikanów. Członkini Rady Naukowej Towarzystwa im. Edyty Stein, Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań nad Filozofią Edytą Stein (IASPES), Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Stowarzyszenia Ne cedat academia. Popularyzatorka idei wykształcenia klasycznego i filozoficznego, utworzyła program nauczania filozofii w szkole podstawowej („Filozofia klasyczna dla dzieci”).
Wykład 2: „O ZAGADNIENIU WCZUCIA” (Zum Problem der Einfühlung) – dr Jadwiga Guerrero van der Meijden
Problematyka wykładu dotyczy: 1. historii powstawania pracy i dziejów maszynopisów; 2. metody stosowanej w rozprawie; 3. analizy fenomenu wczucia jako kategorii sui generis, 4. paradygmatycznych przykładów wczucia, 5. istoty, faz i obiektów aktów wczuwania, 6. odróżnienia wczucia od zewnętrznego spostrzegania (äußere Wahrnehmung), współodczuwania (Mitfühlen), poczucia jedności (Einsfühlen) i wspominania (Erinnerung), 7. błędów poznawczych związanych z wczuciem. 8. Wykład wieńczy omówienie znaczenia doktoratu Stein dla jej późniejszych pism.
Wykład 3: „FILOZOFIA PSYCHOLOGII I HUMANISTYKI” – o. dr Piotr Janik SJ
Trzeci wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do Filozofii psychologii i humanistyki, tzw. Przyczynków stanowiących dwie rozprawy: 1. Psychishce causalität (Przyczynowanie psychiczne), 2. Idividuum und Gemeinschaft (Jednostka i wspólnota).
Omawiam w kolejności poszczególne zagadnienia: Wprowadzenie do ESGA 6, E. Stein, „Filozofia psychologii i humanistyki” (Beitraege). 1) „W poszukiwaniu prawdy istnienia”, 2) Studium struktury osobowości ludzkiej, 3) Husserlowskie „Idee II” a Beitraege, 4) Dwie rozprawy z rozważaniem końcowym, które zdecydowało o tytule, tj. „Przyczynowość psychiczna” oraz „Jednostka i wspólnota”, 5) Dlaczego: „Filozofia psychologii i humanistyki” ? 6) Kluczowe idee: przeżycie (Erlebnis), żywe ciało (Leib), intencjonalność jako zamiar (Absicht), motywacja, afektywność i nastrój (Stimmung), zarażenie psychiczne, „fałszywy charakter”, świat wartości, koncepcja osoby ludzkiej i osobowość ponad-indywidualna, współ-czucie, „otwartość” 7) Między Husserlem a Schelerem, 8) Stein a Heidegger, 9) Koncepcja humanistyki – polemika z neokantyzmem badeńskim, 10) Stein, Merleau-Ponty i współczesna fenomenologia francuska, 11) Studium E. Stein a współczesny odbiorca.
Dr Piotr Janik – jezuita, adiunkt badawczy w Instytucie Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie, absolwent Politechniki Wrocławskiej (na kierunku computer science), członek Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego oraz The International Association for the Study of the Philosophy of Edith Stein (IASPES). Obszar badawczy: semiotyka triadyczna (stoicka, Peirce’owska), filozofia języka w tradycji kontynentalnej: fenomenologia, hermeneutyka, logika; filozofia humanistyki, ontologia hermeneutyczna, antropologia, informatyka (computer science), cybernetyka. Autor książek: (2011) Koncepcja przekonania w ujęciu semiotyczno-pragmatycznym oraz (2021) Hermeneutyka wypowiedzi, a także artykułów m.in.: (2021) Ingarden’s Legacy: Responsibility as legal and beyond (2020); O sensowności uczuć. Dziedzictwo myśli Edyty Stein; (2019) Hermeneutyczno-fenomenologiczne ujęcie (wy)czucia duchowego; (2019) „Usłyszeć Cierpienie”. Edyta Stein i Martin Heidegger wobec cierpienia; (2018) Teoria wczucia Edyty Stein w świetle neurobiologii; (2016) Humanistyka według K. Twardowskiego i E. Stein.
Wykład 4: „WPROWADZENIE DO FILOZOFII” – ks. prof. Jerzy Machnacz
Czwarty wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi komentarz do „Wprowadzenia do filozofii”. EINFÜHRUNG IN DIE PHILOSOPHIE / WPROWADZENIE DO FILOZOFII/, Verlag Herder, Freiburg im Breisgau 2004, Edith Stein Gesamtausgabe, ESGA 8, B. Philosophische Schriften, Abteilung 1 Frühe Phänomenologie (bis 1925), s. 235. Wprowadzenie, opracowanie i uwagi Claudia Mariéle Wulf, s. IX-XLIV.
Wykład ks. prof. dra hab. Jerzego Machnacz adresowany jest do szerokiego kręgu
zainteresowanych życiem i twórczością Stein, przy czym specjaliści nie powinni być
zawiedzeni. Poruszony jest problematyka:
- oczekiwania związanego z wprowadzeniem do filozofii i w tym kontekście specyfika
wprowadzenia Stein: nie chodzi o prezentację działów filozofii, lecz o współfilozofowanie z
czytelnikiem; filozofię „odkrywa się” nie przez opowiadanie o filozofii, lecz próby
filozofowanie - koncepcji osoby, którą Stein zgłębiała od pracy doktorskiej O wczuciu, aż po życiowy
testament przedstawiony w Wiedzy Krzyża, - udział Stein w tzw. sporze wewnętrzfenomenologicznym, prowadzonym przez Ed. Husserla
zmierzającym do fenomenologii transcendentalnej /idealistycznej/ z kręgiem getyńsko-
monachijskim, opowiadającym się za fenomenologią ontologiczną /realistyczną/
Dr hab. Jerzy Machnacz, prof. PWT – polski filozof i ksiądz katolicki, były salezjanin, przedstawiciel tomizmu fenomenologicznego. W 1976 r. ukończył studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, tam w 1985 obronił pracę doktorską Problematyka ontycznej budowy człowieka w pismach Hedwig Conrad-Martius napisaną pod kierunkiem Mieczysława Majewskiego. W 1999 r. uzyskał na wrocławskim Papieskim Wydziale Teologicznym stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Człowiek religijny w pismach filozoficznych Jadwigi Conrad-Martius i Edyty Stein, a w 2014 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk teologicznych. W latach 2007-2017 był dyrektorem Studium Nauk Humanistycznych na Politechnice Wrocławskiej, od 2013 r. kierował Katedrą Historii Filozofii na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, a od 2015 – Instytutem Filozofii Chrześcijańskiej tejże uczelni.
Wykład 5: „TRAKTAT O PAŃSTWIE” – prof. Małgorzata Grzywacz
Kolejny wykład z serii “Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do „Traktatu o państwie” (Eine Untersuchung über den Staat), opracowanego przez Edytę Stein w latach 1920-1925. Rozprawa, niedostępna dotychczas w przekładzie na język polski, stanowi kontynuację wcześniejszych refleksji Patronki Europy, poświęconych jednostce i wspólnocie. Późniejsi badacze określają to dzieło ostatnią pracą Stein pozbawioną bezpośrednich odniesień do religii chrześcijańskiej. Studium składa się z dwóch części – pierwsza podejmuje zagadnienie ontycznej struktury państwa, druga poświęcona jest państwu z perspektywy wartości. Stein określa państwo jako wspólnotę, której podstawę istnienia stanowi suwerenność i możność stanowienia prawa. Edyta Stein, podejmując refleksję nad państwem zauważa, że każda władza jest legitymizowana przez wspólnotę. Ekskurs historyczny służy autorce do egzemplifikacji rozwoju państw – od starożytnej greckiej polis, poprzez monarchię absolutną aż do demokracji. Tej ostatniej poświęca Stein sporo miejsca, wykazując, że ustrój ten wymaga od obywateli większej świadomości i odpowiedzialności. Funkcją państwa jest chronienie i dbałość o wolność jednostek, poprzez wspieranie różnego rodzaju więzów społecznych (tak istotne prawo jednostki do zrzeszania się). Państwo powinno skupiać się na wszystkich elementach wzmacniających jednostkę (edukacja, kultura, system wartości). Traktat kończy się refleksją na temat związku państwa i religii. Państwo, zdaniem badaczki, wspiera i służy jednostkom, a zatem także i ich religijności, pojmowanej szeroko, nie na bazie ciasnej konfesyjności. Wszystkie elementy dbałości o jednostkę i wspólnotę zamieszkującą obszar danego państwa tworzą w sumie podstawę odpowiedzialności państwa wobec jego obywateli.
Źródło: Edith Stein Gesamtausgabe [ESGA] Bd. 7. Eine Untersuchung über den Staat. Einleitung, Bearbeitung und Anmerkungen von Ilona Riedel-Spangenberger, Freiburg, Basel, Wien 2006
Dr hab. Małgorzata Grzywacz, prof. UAM, doktor habilitowana w zakresie nauk o kulturze i religii, profesor w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza, sekretarz naukowa Centrum Badań im. Edyty Stein UAM (od 2003), historyczka, germanistka i tłumaczka. Autorka wielu prac z zakresu powiązań kultur i literatur niemieckojęzycznych i duchowości chrześcijańskiej, religijności w systemach totalitarnych, dialogu chrześcijańsko-żydowskiego i wewnątrzchrześcijańskiego, relacji niemiecko – izraelskich. Członkini zarządu European Society of Women in Theological Research (Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Badań Teologicznych Kobiet).
Wykład 6: „WOLNOŚĆ I ŁASKA” – mgr Marzena Rachwalska
Wykład „Wolność i Łaska” (niem. Freiheit und gnade” jest prezentacją dzieła Edyty Stein z czasu przed i po nawróceniu. Jego powstanie datuje się na lata 1920-1921. Możemy nazwać tę publikację perełką myśli Steinowskiej. Wystąpienie jest omówieniem poszczególnych rozdziałów oraz ogólną analizą dzieła. Zachęcam do wysłuchania.
Mgr Marzena Rachwalska – doktorantka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu w Instytucie Teologii Systematycznej i Duchowości. Pracę doktorską pt. Mądrość krzyża: św. Teresy Benedykty od Krzyża śluby heroicznej miłości opracowuje w Katedrze Teologii Duchowości Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Interesuje się duchowością karmelitańską oraz doświadczeniem duchowym i mistycznym świętych, w szczególności Edyty Stein. Członek Polskiego Stowarzyszenia Teologów Duchowości, Towarzystwa im. Edyty Stein we Wrocławiu oraz Edith Stein Gesellschaft Deutschland.
Wykład 7: „CZYM JEST FILOZOFIA. ROZMOWA POMIĘDZY TOMASZEM Z AKWINU A EDMUNDEM HUSSERLEM” – prof. Jan Kiełbasa
Kolejny wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do tomu „Czym jest filozofia. Rozmowa pomiędzy Tomaszem z Akwinu i Edmundem Husserlem”. Problematyka wykładu obejmuje następujące zagadnienia:
I. Odniesienie źródłowe: Edith Stein, Was ist Philosophie? Ein Gespräch zwischen Edmund Husserl und Thomas von Aquino (1928). Polski przekład: Co to jest filozofia? Rozmowa między Edmundem Husserlem i św. Tomaszem z Akwinu, tłum. I.J. Adamska (2002).
II. Okoliczności powstania tekstu i jego ahistoryczne „didaskalia”: dedykowany Husserlowi na 70 urodziny zapis wyimaginowanej rozmowy między tym współczesnym filozofem a XIII-wiecznym mistrzem scholastyki, św. Tomaszem z Akwinu. Relacja między tym fabularyzowanym tekstem a jego „akademickim” odpowiednikiem, tj. tekstem Fenomenologia Husserla i filozofia św. Tomasza z Akwinu (pierwodruk: 1929; polski przekład: J. Zychowicz, 1989).
III. Sens i ośrodkowe wątki tekstu Was ist Philosophie?…
– intencja Edyty Stein: „przerzucanie mostów”, budowanie elementarnego porozumienia między ważnymi dla niej myślicielami z różnych epok i kulturowych środowisk;
– wspólny dla Husserla i Akwinaty zobowiązujący poznawczo i etycznie ideał wiedzy, w szczególności filozofii: filozofia jako „nauka ścisła” (strenge Wissenschaft), dziedzina racjonalności, badawczego rozumu (logos, ratio), rygorystycznie formułowanych i przestrzeganych zasad, intelektualnej trzeźwości i rzetelności;
– poznanie naturalne a poznanie nadprzyrodzone: dyskusja co do możliwości poznawczych i granic ludzkiego rozumu oraz właściwego – szerszego lub węższego – rozumienia racjonalności; kwestia otwartości ludzkiego rozumu (a tym samym filozofii) na wiarę: przesłanki afirmatywnego stanowiska Tomasza i krytycznego stanowiska Husserla;
– dwie wizje filozofii pierwszej: filozofia teocentryczna a filozofia egocentryczna; przedmiot i metody klasycznej metafizyki i teologii objawionej a przedmiot i metody nowożytnej ontologii i fenomenologii.
Dr hab. Jan Kiełbasa, prof. UJ – doktor habilitowany, profesor UJ, pracownik naukowy i wykładowca od czterdziestu lat związany z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W swoim macierzystym Instytucie prowadzi badania, wykłady i seminaria głównie z zakresu klasycznej metafizyki i myśli średniowiecznej, zwłaszcza patrystycznej i scholastycznej antropologii i etyki, choć nie porzuca wcześniejszych zainteresowań filozofią francuską. Od dwudziestu lat związany również z Kolegium Filozoficzno-Teologicznym oo. Dominikanów w Krakowie, gdzie prowadził zajęcia z metafizyki, antropologii, historii filozofii starożytnej i historii filozofii średniowiecznej. Habilitował się na postawie rozprawy o XII-wiecznych koncepcjach jedności (Transcendentalny i nietranscendentalny sens jedności w myśli XIII wieku na tle filozoficznej tradycji, Wydawnictwo UJ 2011). W latach 2015-2018 kierował programem badawczym Opus 7 Narodowego Centrum Nauki pt. Historia rozwoju pojęcia woli od V do XIII wieku. Publikował w Wydawnictwie UJ, Peterze Langu, „Znaku (wydawnictwie i miesięczniku), „Kwartalniku Filozoficznym”, „Przeglądzie Tomistycznym”, „Rocznikach Filozoficznych KUL”, czasopiśmie „Philosophia. Philosophical Quarterly of Israel”, oraz „Czasopiśmie Towarzystwa Filozofii Religii”, w którym ukazało się jego badanie „Edyty Stein czytanie Tomasza. Inspiracje, studia, przekłady”. Redaktor naukowy i współautor książki „Historia rozwoju pojmowania woli od starożytności do XIII wieku”, (Nomos 2023). Tłumaczył teksty filozoficzne i redagował tłumaczenia z języka łacińskiego, francuskiego i angielskiego (od św. Tomasza z Akwinu do Jean-Jacques’a Sartre’a i Paula Ricoeura).
Wykład 8: „AKT I MOŻNOŚĆ” – dr hab. Michał Głowala
Kolejny wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do tomu „Akt i możność”.
W wykładzie przedstawiam I. Filozoficzny cel rozprawy Potenz und Akt oraz II. Podstawowe
rysy sposobu, w jaki cel ten jest w rozprawie realizowany.
Co do I, w pierwszym zdaniu książki Stein charakteryzuje jej cel jako „uzyskanie dostępu do
zrozumienia metody św. Tomasza”. Analizując tę zwięzłą i dobitną charakterystykę odpowiadam na
pytania: I.1. Czym jest wg Stein metoda w filozofii? I.2. Dlaczego pragnie ona zrozumieć metodę św.
Tomasza? I.3. Na czym dokładnie, wg Stein, polega zrozumienie metody św. Tomasza, jakiego oczekuje
filozof (w odróżnieniu od historyka filozofii)?
Co do II, podejmuję dwa wątki: II.1. Wstępny szkic tych obszarów filozofii Tomasza, na których
skupia się rozprawa Stein oraz II.2. Własne narzędzia Stein, które stosuje ona do analizy tych obszarów.
Co do II.1, najpierw (II.1.1) szkicuję krótko pojęcia: możliwości i aktualności, możności czynnej
i biernej oraz aktu, wreszcie możności i aktu bytu skończonego oraz możności i aktu Boga; przedstawiam
także pokrótce główne tezy Tomasza formułowane przy pomocy tych pojęć. Następnie (II.1.2) wskazuję
krótko, dlaczego zadanie, którego podejmuje się Stein, jest szczególnie istotne w wypadku tych właśnie
pojęć i tez.
Co do II.2, najpierw (II.2.1) szkicuję ideę immanentnego punktu wyjścia w filozofii stosowaną
przez Stein, a następnie (II.2.2) przedstawiam krótko paletę podstawowych pojęć stosowanych przez
Stein: formy i ontologii formalnej, materii i ontologii materialnej oraz daję najzupełniej skrótowy
przegląd badań ontologii materialnej w rozprawie.
Dr hab. Michał Głowala – adiunkt w Zakładzie Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego, habilitował się na podstawie rozprawy o pojęciach aktu i możności w tomizmie analitycznym. Bada metafizykę scholastyczną (w tym zwłaszcza metafizykę aktu i możności oraz jej zastosowania w metafizyce umysłu i działania, przede wszystkim w tzw. drugiej scholastyce XVI-XVII w.). Zajmuje się także systematyczną konfrontacją metafizyki drugiej scholastyki z metafizyką i teorią działania rozwijaną we współczesnej filozofii analitycznej, głównie w różnych odmianach neoarystotelizmu. Jego wybrane publikacje książkowe uwzględniają Możności i ich akty. Studium z tomizmu analitycznego (Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrcoławskiego 2016); Wola wśród przyczyn. Tomistyczna teoria wolności wobec libertarianizmu (Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrcoławskiego 2021); Singleness. Self-Individuation and Its Rejection in Scholastic Debates on Principles of Individuation (De Gruyter, Berlin – Boston 2016); Łatwość działania. Klasyczna teoria cnót i wad w scholastyce (Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, 2013).
9. „BUDOWA OSOBY LUDZKIEJ. ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA” – dr Jadwiga Guerrero van der Meijden
Kolejny wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do tomu „Budowa osoby ludzkiej. Wykład z antropologii filozoficznej”, a więc ostatnich publicznie wygłoszonych przez Edytę Stein wykładów przed wstąpieniem do Karmelu. Problematyka wystąpienia opisuje: 1. historyczne tło wykładów (odbywały się one jesienią 1932 r., gdy demokratyczne wybory wygrała partia NSDAP, Edyta Stein zaś otwarcie krytykuje w nich podstawowe tezy antropologiczne narodowego socjalizmu) i pierwszych wydań; 2. przynależność wykładów do dyscypliny antropologii filozoficznej oraz ich empiryczno-filozoficzną metodę; 3. teorie wychowawczą E. Stein; 4. rozumienie człowieka jako mikrokosmosu, a więc bytu materialnego, roślinnego, zwierzęcego i osobowego; 5. komentarz Edyty Stein do teorii ewolucji antycypujący współczesne stanowisko Kościoła katolickiego; 6. dystynkcję personalistyczną w ujęciu autorki akcentującą zdolność człowieka do formowania samego siebie i rozpoznawania wartości.
Wykład 10: „DZIEJE PEWNEJ RODZINY ŻYDOWSKIEJ” – dr Agata Rybińska
Dzieje pewnej rodziny żydowskiej Edyty Stein to podstawowe źródło do poznania historii jej rodziny. To egodokument, wspomnienia czy też autobiografia, które w sposób subiektywny, a zarazem szeroki i interesujący obrazują młodość autorki oraz jej niemieckie i żydowskie środowisko. W rozdziale tym omówione zostaną zagadnienia: kontekst powstania dzieła, jego struktura i język, a także kontrowersje związane z recepcją Dziejów…, oraz walory spisanych wspomnień możliwe do wyeksponowania również dzięki innym przekazom rodzinnym.
Dr Agata Rybińska – pedagog, teolog biblijny, literaturoznawca, absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego, Papieskiego Fakultetu Teologicznego we Wrocławiu i Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. Pracuje na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie, jest adiunktem w Katedrze Kultury i Historii Żydów w Instytucie Nauk o Kulturze. Interesuje się kulturą Żydów aszkenazyjskich, zwłaszcza w XIX wieku, ich literaturą religijną oraz ruchem Wissenschaft des Judentums, a także żydowskimi mikrohistoriami i herstoriami. Autorka kilkudziesięciu artykułów oraz monografii: Granice integracji. Religijność Żydów wrocławskich w drugiej połowie XIX wieku (1854–1890), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017; Manuel Joël (1826–1890). Biografia kulturowa wrocławskiego rabina z nurtu Wissenschaft des Judentums, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2020; redaktorka: Josef R. Ehrlich, Droga mojego życia. Wspomnienia byłego chasyda, tłum. z j. niem., wstęp i opr. Agata Rybińska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2022. Należy do Towarzystwa im. Edyty Stein we Wrocławiu, Stowarzyszenia Biblistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych (członkini zarządu 2019–2022, 2022–2025) oraz Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.
Wykład 11: „BYT SKOŃCZONY A BYT WIECZNY” – dr Paweł Rojek
Kolejny wykład z serii “Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do monumentalnego dzieła Edyty Stein „Byt skończony a byt wieczny”.
Jest to zapewne najważniejsza filozoficzna praca autorki. Najpierw przedstawiam pewne trudności, z jakimi styka się czytelnik tej pracy. Wynikają one z zanurzenia tekstu w kontekście dyskusji fenomenologicznych i tomistycznych, a także z nie do końca czytelnej struktury całej pracy, która zawiera wiele względnie samodzielnych analiz. Następnie dokonuję przeglądu poszczególnych rozdziałów pracy, starając się wychwycić główne linie argumentacyjne dzieła. Potem omawiam dokładniej trzy kluczowe – moim zdaniem – wątki pracy.
Po pierwsze, przejście od istnienia skończonego do istnienia wiecznego, w którym Stein wyraźnie polemizuje z Martinem Heideggerem. Zwracam szczególną uwagę na jej koncepcję doświadczenia “bezpieczeństwa w istnieniu”, zaczerpniętą od Adolfa Reinacha.
Po drugie, analizuję jej przejście od istoty bytu skończonego do uznania boskiego Logosu. Jest to wyraźnie platoński wątek jej wizji filozoficznej.
Po trzecie, szkicuję ostateczny ruch Stein, prowadzący od uznania Trójcy świętej do próby zrozumienia bytu skończonego i jego przeznaczeń w perspektywie trynitarnej. Staram się pokazać, jak w tym wypadku objawienie uzupełnia filozofię. Porównuję też krótko jej wizję ze współczesnymi nurtami ontologii trynitarnej.
Na koniec sugeruję, że niejako dalszym ciągiem jej badań jest jej ostatnia książka, „Wiedza Krzyża”.
Dr Paweł Rojek – filozof, socjolog, adiunkt w Zakładzie Ontologii Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 2011-2015 redaktor naczelny kwartalnika „Pressje”. Zajmuje się metafizyką analityczną, filozofią religii i filozofią rosyjską. Autor książek Semiotyka Solidarności. Analiza dyskursów PZPR i NSZZ Solidarność w 1981 roku (Kraków 2009), Przekleństwo imperium. Źródła rosyjskiego zachowania (Kraków 2014), Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności (Kraków, 2016), Liturgia dziejów. Jan Paweł II i polski mesjanizm (Kraków 2016) oraz Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne (Warszawa 2019) oraz wielu artykułów naukowych. Przygotowuje rozprawę habilitacyjną o ontologii trynitarnej Pawła Florenskiego.
Wykład 8: „DROGI POZNANIA BOGA. STUDIUM O DIONIZYM AREOPAGICIE I PRZEKŁAD JEGO DZIEŁ” – prof. Agnieszka Kijewska
Kolejny wykład z serii „Pisma Patronki” stanowi wprowadzenie do tomu „Drogi poznania Boga. Studium o Dionizym Areopagicie i przekład jego dzieł ”. Problematyka wykładu obejmuje następujące zagadnienia:
1. Okoliczności powstania dzieła.
2. Dlaczego (Pseudo) Dionizy Areopagita?
3. Teologia symboliczna
4. Specyfika propozycji Edyty Stein
Prof. dr hab. Agnieszka Kijewska – profesor nauk humanistycznych, historyk filozofii starożytnej i średniowiecznej, nauczyciel akademicki na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Pracownik naukowy KUL od 1988, pracę doktorską Neoplatonizm Jana Szkota Eriugeny obroniła w 1993, w 2000 habilitowała się na podstawie pracy Księga Pisma i Księga Natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres, otrzymała tytuł profesora w 2007; od 2008 r. kierownik katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jej zainteresowania naukowe dotyczą przede wszystkim dziejów neoplatonizmu, szkoły w Chartres, Jana Szkota Eriugeny oraz Mikołaja z Kuzy. Jej publikacje książkowe uwzględniają także: Eriugena, Wiedza Powszechna, Warszawa 2005; Święty Augustyn, Wiedza Powszechna, Warszawa 2007; Mikołaj Kuzańczyk, Wydawnictwo WAM, Kraków 2009; Boecjusz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011; Filozof i jego muzy: antropologia Boecjusza – jej źródła i recepcja, Wydawnictwo Marek Derewicki, Kęty 2011.
Wykład 12: „WIEDZA KRZYŻA” – o. prof. Jerzy Wiesław Gogola OCD
Problematyka wykładu zawarta jest w czterech punktach: 1) powstanie dzieła, 2) punkt widzenia Edyty Stein na życie i dzieło św. Jana od Krzyża, 3) struktura oraz 4) treść. Ad 1. Wiedza krzyża powstaje w latach 1941-1942 z polecenia karmelitańskich przełożonych, by uczcić 400-lecie urodzin św. Jana od Krzyża. Ad 2. Teresa Benedykta od Krzyża studiuje postać i pisma hiszpańskiego Mistyka w kluczu ciasnej ewangelicznej bramy i wąskiej drogi. Ad 3. Wiedza krzyża składa się z trzech części: a) „Orędzie krzyża”, b) „Nauka krzyża”, c) „Naśladowanie krzyża”. W zasadniczej części drugiej uwzględnia etapy i aspekty drogi do zjednoczenia z Bogiem analizowane przez hiszpańskiego Mistyka w swoich dziełach. Opisywana przez nich obydwojga droga zawiera kilka aspektów ściśle od siebie uzależnionych: czynny (pracowite odkrywanie Bożej woli i współpraca w jej pełnieniu) i bierny (ofiarowane zrozumienie Bożej woli i współpraca w jej pełnieniu); pozytywny (upodobnienie do Chrystusa w aspekcie miłości) oraz negatywny (duchowe ogołocenie reprezentowane przez śmierć krzyżową). Ad 4. Wskazane zostają motywy napisania całego dzieła w kluczu krzyża oraz wyjaśniona treść terminu „wiedza krzyża”.
O. prof. dr hab. Jerzy Wiesław Gogola – karmelita bosy, teolog duchowości, absolwent uniwersytetu Teresianum w Rzymie, profesor emeritus Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie (do roku 2022 profesor zwyczajny tejże uczelni), kierownik Katedry Historii Duchowości na UPJPII (do roku 2020) i autor podstawowego podręcznika tejże dziedziny (Teologia komunii z Bogiem. Kompendium teologii duchowości, wyd. piąte: Kraków, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2022), założyciel i dyrektor Karmelitańskiego Instytutu Duchowości w Krakowie, specjalista duchowości ogólnej, karmelitańskiej, życia konsekrowanego, autor kilkunastu książek i wielu artykułów na tematy związane z opisaną specjalizacją. Wykładowca teologii duchowości, mistyki Karmelu, teologii życia konsekrowanego oraz pokrewnych przedmiotów. Od 1984 roku wykładał m.in. w: Wyższej Szkole Duchowości Karmelitów Bosych, Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie (2005-2008), Prymasowskim Instytucie Życia Wewnętrznego w Warszawie (1991-2008), Karmelitańskim Instytucie Duchowości w Krakowie oraz Studium Podyplomowym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.